Πέμπτη 23 Μαρτίου 2017

Ντάριο Φο ( 24 Μαρτίου 1926 — 13 Οκτωβρίου 2016 )


«Η τέχνη, όπως το θέατρο, πρέπει να είναι πάντα ένα μέσο και ποτέ ο αυτοσκοπός. 
Ένα εκπληκτικό εφαλτήριο για να φτάσεις σε κάτι άλλο: στην επιστήμη, στη γνώση, στην αλήθεια.
Σε όλη μου τη ζωή δεν έγραψα τίποτα με μόνο σκοπό τη διασκέδαση. 
Πάντα επιδίωκα να συμπεριλάβω στα κείμενά μου τις ρωγμές εκείνες που θα ήταν σε θέση να ταρακουνήσουν τις βεβαιότητες, να αμφισβητήσουν παγιωμένες απόψεις, να προκαλέσουν θυμό, να ανοίξουν λιγάκι το μυαλό του κόσμου. Όλα τα υπόλοιπα, η ομορφιά για την ομορφιά, η τέχνη για την τέχνη, δεν μ’ ενδιαφέρουν».



Ο Ντάριο Φο (ιταλικά: Dario Fo‎, 24 Μαρτίου 1926 — 13 Οκτωβρίου 2016) ήταν Ιταλός θεατρικός συγγραφέας, ευθυμογράφος, ηθοποιός, θεατρικός σκηνοθέτης και συνθέτης. Πήρε το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1997. Χρησιμοποιούσε τεχνικές της κομέντια ντελ' άρτε και συνεργαζόταν στενά με τη σύζυγό του Φράνκα Ράμε.

Ο Φο γεννήθηκε στο Λεγκιούνο-Σαντζιάνο, στην επαρχία του Βαρέζε, κοντά στην ανατολική πλευρά της Λάγκο Ματζιόρε. Ο πατέρας του Φελίτσε ήταν διευθυντής των ιταλικών σιδηροδρόμων και η οικογένεια άλλαζε συχνά κατοικία λόγω των μεταθέσεων του. Ο Φελίτσε ήταν επίσης ερασιτέχνης ηθοποιός και σοσιαλιστής. Ο Ντάριο έμαθε την τέχνη της διήγησης απ' την γιαγιά του και από Λομβαρδούς ψαράδες και φυσητές γυαλιού.

Το 1940, μετακόμισε στο Μιλάνο για να σπουδάσει αρχιτεκτονική στη Brera Art Academy, αλλά ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος τού χάλασε τα σχέδια. Η οικογένειά του πήρε μέρος στην αντιφασιστικό αγώνα και λέγεται πως βοηθούσε τον πατέρα του να φυγαδεύει πρόσφυγες και στρατιώτες των Συμμάχων στην Ελβετία. Κοντά στο τέλος του πολέμου, ο Φο στρατολογήθηκε στο στρατό τηςΔημοκρατίας του Σαλό, αλλά δραπέτευσε και κατάφερε να κρυφτεί για το υπόλοιπο του πολέμου.
Μετά τον πόλεμο, συνέχισε τις σπουδές αρχιτεκτονικής στο Μιλάνο. Εκεί αναμείχθηκε με τα λεγόμενα μικρά θέατρα {teatri piccoli), στα οποία άρχισε να παρουσιάζει τους αυτοσχέδιους μονολόγους του. Το 1950 άρχισε να εργάζεται στο θέατρο του Φράνκο Παρέντι, και σταδιακά εγκατέλειψε την εργασία του ως βοηθός αρχιτέκτονα.



Το 1951 ο Φο συναντάει τη Φράνκα Ράμε, γόνο θεατρικής οικογένειας, όταν δούλευαν μαζί στην παραγωγή της επιθεώρησης Εφτά ημέρες στο Μιλάνο. Μετά από λίγο καιρό, αρραβωνιάστηκαν. Τον ίδιο χρόνο προσκλήθηκε να παρουσιάσει τη ραδιοφωνική εκπομπή Κοκορίκο στη RAI, το εθνικό ραδιόφωνο της Ιταλίας. Έκανε 18 σατιρικούς μονολόγους όπου μετέτρεπε βιβλικές ιστορίες σε πολιτική σάτιρα. Οι αρχές, σκανδαλισμένες, ακύρωσαν την εκπομπή.
Το 1953 γράφει και σκηνοθετεί το σατιρικό έργο Δάχτυλο στο μάτι (Il dito nell'occhio). Μετά από αρχική επιτυχία, η κυβέρνηση και η εκκλησία αντιδρούν και εν συνεχεία η θεατρική ομάδα με δυσκολία έβρισκε θέατρο όπου μπορούσε να παίξει. Παρ' όλα αυτά, το έργο έτυχε θερμής υποδοχής απ' το κοινό.
Η Φράνκα Ράμε και ο Ντάριο Φο παντρεύτηκαν στις 24 Ιουνίου 1954. Ο Φο δούλευε στο Μικρό Θέατρο (Piccolo Teatro) στο Μιλάνο και παρόλο που η σάτιρά του υπέφερε όλο και πιο πολύ απ' τη λογοκρισία, συνέχιζε να παραμένει δημοφιλής.
Το 1955 ο Φο και η Ράμε δούλεψαν σε κινηματογραφικές παραγωγές στη Ρώμη. Ο Φο έγινε σεναριογράφος και δούλεψε σε πολλές παραγωγές, συμπεριλαμβανομένων και μερικών του Ντίνο ντε Λαουρέντις. Ο γιος τους Τζάκοπο, γεννήθηκε στις 31 Μαρτίου του ίδιου έτους. Η Ράμε δούλευε στο Τέατρο Στάμπιλε στο Μπολτσάνο. Το 1956 ο Φο κι η Ράμε έπαιξαν μαζί στην ταινία του Κάρλο Λιτσάνι, Ο περίεργος (Lo svitato). Κι άλλες ταινίες ακολούθησαν.
Το 1959 γυρίζουν στο Μιλάνο και ιδρύουν τη θεατρική ομάδα Ντάριο Φο—Φράνκα Ράμε. Ο Φο έγραφε σενάρια, έπαιζε, σκηνοθετούσε, και σχεδίαζε τα κουστούμια και τα σκηνικά. Η Ράμε ανάλαβε τις διοικητικές δουλειές. Η ομάδα έκανε πρεμιέρα στο Μικρό Θέατρο και μετά άρχισε, για πρώτη φορά, τις ετήσιες τουρνέ της σ' ολόκληρη την Ιταλία.
Το 1960 κερδίζουν την εθνική αναγνώριση με το Οι Αρχάγγελοι δεν Παίζουν Φλίπερ στο θέατρο Οντεόν του Μιλάνο. Κι άλλες επιτυχίες ακολουθούν. Το 1961 τα θεατρικά έργα του αρχίζουν να παίζονται σε Σουηδία και Πολωνία.
Το 1962 γράφει και σκηνοθετεί την εκπομπή Καντσονίσιμα στη RAI. Ο Φο χρησιμοποιεί το σόου για να περιγράψει τη ζωή των απλών ανθρώπων και γρήγορα γίνεται επιτυχία. Ένα επεισόδιο για ένα δημοσιογράφο που σκοτώθηκε απ' τη Μαφία ενόχλησε τους πολιτικούς που είχε ως συνέπεια ο Φο και η Ράμε να λάβουν απειλές κατά της ζωής τους και να μπουν κάτω από αστυνομική προστασία. Φεύγουν απ' την εκπομπή όταν η RAI αρχίζει να λογοκρίνει το πρόγραμμα. Η ιταλική ένωση ηθοποιών καλεί τα μέλη της να αρνηθούν να τους αντικαταστήσουν. Απαγορεύεται η εμφάνισή τους στη RAI για τα επόμενα 15 χρόνια. Συνεχίζουν να παίζουν στο Οντεόν.
Το 1962 το έργο τους για τον Χριστόφορο Κολόμβο ενοχλεί ακροδεξιές ομάδες και προκαλεί βίαιες επιθέσεις. Το ιταλικό κομμουνιστικό κόμμα τούς προμηθεύει σωματοφύλακες.
Το La Signora e da buttare (1967) είχε σχόλια για τον πόλεμο του Βιετνάμ, τον Λη Χάρβεϊ Όσβαλντ και τη δολοφονία του Κένεντι. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ το θεώρησε ασέβεια προς τον πρόεδρο Τζόνσον, και ο Φο δεν μπορούσε να βγάλει αμερικανική βίζα για πολλά χρόνια μετά.
Ο Φο έγινε διεθνώς διάσημος όταν το έργο του Οι Αρχάγγελοι δεν Παίζουν Φλίπερ παίχτηκε στο Ζάγκρεμπ (τότε στηΓιουγκοσλαβία).


Το 1968 ο Φο και η Ράμε ιδρύουν την θεατρική κολλεκτίβα Νέα Σκηνή (Associazione Nuova Scena) με κινούμενες σκηνές θεάτρου. Στο Μιλάνο μετέτρεψαν ένα εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο σε θέατρο. . Απευθύνθηκαν στο ΚΚΙ για βοήθεια και πρόσβαση σε δημοτικά κέντρα και εργατικές ενώσεις. Τον Οκτώβριο του 1968 έκαναν περιοδεία με το τελευταίο έργο του Φο Grande pantomime con bandiere e pupazzi piccolo I medi ( Μεγάλη Παντομίμα με Σημαίες και Μικρές και Μεσαίες Μαριονέτες), αρχίζοντας από την Τσεζένα. Το έργο, που διαθέτει μάσκες αντί για χαρακτήρες – που αντιπροσωπεύουν το Κεφάλαιο, τη Βιομηχανική Συνομοσπονδία, τη Μεγαλοοικονομία, την Εκκλησία, το Λαό, Επαναστάτες και Αγρότες – ανάμεσά τους μια γιγαντιαία μαριονέτα, που αντιπροσωπεύει το φασισμό, που γεννά τους εκπροσώπους της Εκκλησίας, της μοναρχίας του Στρατού και της Βιομηχανίας.
Ο Ντάριο Φο αφαίρεσε τα δικαιώματα που απαιτούνταν για να παιχτούν τα έργα του στην Τσεχοσλοβακία μετά την συντριβή της Άνοιξης της Πράγας από δυνάμεις της συνθήκης της Βαρσοβίας σαν διαμαρτυρία, και αρνήθηκε να δεχτεί τη λογοκρισία που απαιτούσαν οι Σοβιετικοί λογοκριτές. Οι παραγωγές έργων του στο Ανατολικό μπλοκ σταμάτησαν.
Το 1969 παρουσίασε για πρώτη φορά το Μίστερο Μπούφο, ένα θεατρικό έργο μονολόγων βασισμένο στη μείξη μεσαιωνικών έργων και τοπικών προβλημάτων. Είχε επιτυχία και έκανε 5.000 παραστάσεις ακόμα και σε γήπεδα. Ο Μίστερο Μπούφο επηρέασε πολλούς νέους ηθοποιούς και συγγραφείς: μπορεί να θεωρηθεί σαν η ιδρυτική στιγμή αυτού που οι Ιταλοί αποκαλούν αφηγηματικό θέατρο teatro di narrazione, ένα είδος θεάτρου στο οποίο δεν υπάρχουν ηθοποιοί που παίζουν ένα δραματικό ρόλο, ένα θέατρο παρόμοιο με το λαϊκό παραμύθι. Οι πιο διάσημοι Ιταλοί παραμυθάδες είναι οι Μάρκο Παολίνι, Λάουρα Κουρίνο, Ασάνιο Σελεστίνι, Ντάβιντε Ένια και Αντρέα Κοζεντίνο.
Το 1970 ο Φο και η Ράμε άφησαν τη Νέα Σκηνή λόγω πολιτικών διαφορών. Ξεκίνησαν την τρίτη τους θεατρική ομάδα,Collettivo Teatrale La Comune.
Παρήγαγαν έργα (βασισμένα στον αυτοσχεδιασμό) για τα σύγχρονα προβλήματα με πολλές αναθεωρήσεις. Ο Τυχαίος Θάνατος ενός Αναρχικού (1970) ασκούσε κριτική στην κατάχρηση εξουσίας του συστήματος δικαιοσύνης. Ο Φο το έγραψε μετά από μια τρομοκρατική επίθεση από ακροδεξιούς στην Εθνική Αγροτική Τράπεζα (Banca Nazionale dell'Agricoltura) στο Μιλάνο. Το Φενταγίν (1971 ήταν ένα θεατρικό έργο για την ασταθή κατάσταση στα παλαιστινιακά εδάφη και οι ηθοποιοί αποτελούνταν από πραγματικά στελέχη της PLO. Από το 1971 ως το 1985, η θεατρική ομάδα δώρισε μέρος των εισπράξεών της για την υποστήριξη απεργιών του ιταλικών συνδικαλιστικών οργανώσεων.
Το 1973 η ομάδα μετακομίζει στο Σινεμά Ροσίνι στο Μιλάνο. Όταν ο Φο άσκησε κριτική στην αστυνομία σε ένα από τα έργα του, ακολούθησαν αστυνομικές επιδρομές και η λογοκρισία αυξήθηκε. Στις 8 Μαρτίου, μια νεοφασιστική ομάδα απήγαγε τη Φράνκα Ράμε, βασανίζοντάς την και βιάζοντας την. Η Ράμε επέστρεψε στη σκηνή μετά από δύο μήνες με νέους αντιφασιστικούς μονολόγους.
Αργότερα τον ίδιο χρόνο, η ομάδα κατέλαβε ένα εγκαταλελειμμένο εμπορικό κτίριο στο κέντρο του Μιλάνο και το ονόμασε Παλατάκι Liberty (Ελευθερία) (Palazzina Liberty). Άνοιξαν το Σεπτέμβρη με το Λαϊκός Πόλεμος στη Χιλή (Guerra di popolo in Cile), ένα έργο για μια εξέγερση ενάντια στην χιλιανή στρατοκρατική κυβέρνηση. Γράφτηκε μετά το θάνατο του Σαλβαδόρ Αγιέντε. Ο Φο συνελήφθη όταν προσπάθησε να αποτρέψει την αστυνομία να σταματήσει την παράσταση. Το έργο του Δεν πληρώνω! Δεν πληρώνω! 1974 ήταν μια φάρσα για το κίνημα αυτοδιαχείρισης όπου γυναίκες (και άντρες) έπαιρναν ότι ήθελαν από την αγορά, πληρώνοντας μόνο ό,τι μπορούσαν. Το 1975 έγραψε το Φανφάνι ράπιτο (Fanfani rapito) προς υποστήριξη ενός δημοψηφίσματος υπέρ της νομιμοποίησης της έκτρωσης. Τον ίδιο χρόνο αυτός και η Ράμε επισκέφτηκαν την Κίνα. Το 1975 ο Φο προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ για πρώτη φορά.
Το 1976 ο νέος διευθυντής της RAI προσκαλεί το Φο να κάνει ένα καινούριο πρόγραμμα, Το Θέατρο του Ντάριο (Il Teatro di Dario). Εντούτοις, όταν η δεύτερη έκδοση του Μίστερο Μπούφο παρουσιάζεται στην τηλεόραση το 1977, το Βατικανότο θεωρεί "βλάσφημο" και οι Ιταλοί ακροδεξιοί άρχισαν να γκρινιάζουν ξανά. Παρ' όλα αυτά, η Φράνκα Ράμε, έλαβε το βραβείο IDI σαν η καλύτερη τηλεοπτική ηθοποιός.
Το 1978 ο Φο κάνει την τρίτη έκδοση του Μίστερο Μπούφο. Ξαναγράφει και σκηνοθετεί το Η Ιστορία ενός Στρατιώτη (La storia di un soldato), βασισμένο σε μια όπερα του Στραβίνσκι. Αργότερα διασκευάζει, επίσης, όπερες του Ροσίνι. Γράφει κι ένα έργο για το θάνατο του Άλντο Μόρο, το οποίο ποτέ δεν παίχτηκε δημόσια.

Ο Ντάριο Φο με τη Φράνκα Ράμε και το γιο τους Jacopo


Το 1980 ο Φο και η οικογένεια του βρίσκουν ένα νέο καταφύγιο, το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Αλκατράζ (Libera Universita di Alcatraz), στους λόφους κοντά στο Γκούμπιο και την Περούτζια. Αγόρασαν την κοιλάδα κομμάτι-κομμάτι. Το "καταφύγιο", επί του παρόντος, το διαχειρίζεται ο Τζάκοπο Φο.
Το 1981 το America Repertory Theater του Κέιμπριτζ προσκάλεσε τον Φο να πάρει μέρος στο Φεστιβάλ Ιταλικού Θεάτρου στη Νέα Υόρκη. Το υπουργείο εξωτερικών των ΗΠΑ αρχικά αρνήθηκε να του παραχωρήσει βίζα αλλά αργότερα, το 1984, συμφώνησε να του δώσει μία για 6 μέρες μετά από διαμαρτυρίες Αμερικανών συγγραφέων. Το 1985 τους παραχωρήθηκε ακόμη μία και έπαιξαν στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, στο θέατρο του πανεπιστημίου του Νιού Χέιβεν, στο Κέντρο του Κένεντι στην Ουάσινγκτον, στο Θέατρο των Εθνών στη Βαλτιμόρη και στο θέατρο Τζόυς της Νέας Υόρκης.
Το 1989 έγραψε Γράμμα απ' την Κίνα (Lettera dalla Cina) σε διαμαρτυρία για τη σφαγή στην πλατεία Τιενανμέν. Τον ίδιο χρόνο ήταν ο πρώτος Ιταλός που σκηνοθέτησε στην Κομεντί Φρανσέζ (Comedie Francaise).
Το 1981 πήρε το βραβείο Σόννινγκ απ' το πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, το 1985 το βραβείο Premio Eduardo, το 1986 το βραβείο Όμπι στην Νέα Υόρκη και το 1987 το βραβείο Agro Dolce. Στις 9 Οκτωβρίου του 1997 τού απενεμήθη το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας.
Στις 17 Ιουλίου του 1995, ο Φο έπαθε ένα εγκεφαλικό επεισόδιο και έχασε σχεδόν όλη την όρασή του. Η Ράμε τον αντικατέστησε στις παραγωγές για ένα διάστημα. Ο Φο ανένηψε σε ένα χρόνο.
Στα έργα του είχε ασκήσει κριτική, μεταξύ των άλλων, στην πολιτική της Καθολικής εκκλησίας για τις αμβλώσεις, τις πολιτικές δολοφονίες, το οργανωμένο έγκλημα, την πολιτική διαφθορά και το Μεσανατολικό. Τα έργα του συχνά βασίζονται στον αυτοσχεδιασμό, στο ύφος της commedia dell' arte. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε 30 γλώσσες.
Το 2006, ο Φο ήταν υποψήφιος για δήμαρχος του Μιλάνο, της πιο σημαντικής, οικονομικά πόλης της Ιταλίας. Ο Φο, που πήρε πάνω απ' το 20% των ψήφων, υποστηριζόταν από την Κομμουνιστική Επανίδρυση.

Εργογραφία
Δάχτυλο στο μάτι (Il dito nell'occhio, 1953)
Οι Αρχάγγελοι δεν Παίζουν Φλίπερ (Gli arcangeli non giocano a flipper, 1959)
Είχε δυο Πιστόλια (με Άσπρα και Μαύρα Μάτια) (Aveva due pistole dagli occhi bianchi e neri, 1960)
Αυτός που Κλέβει ένα Πόδι Έχει Τύχη στην Αγάπη (Chi ruba un piede è fortunato in amore, 1961
H Mεγάλη Παντομίμα (΄΄Grande pantomime con bandiere e pupazzi piccolo I medi΄΄), 1968
Μίστερο Μπούφο (Mistero Buffo, 1969)
Ο Εργάτης Ξέρει 300 Λέξεις το Αφεντικό 1000, Γι' αυτό Είναι Αφεντικό (L'operaio conosce 300 parole il padrone 1000 per queato lui e il padrone, 1969)
Ο Τυχαίος Θάνατος ενός Αναρχικού (Morte accidentale di un anarchico, 1970)
Φενταγίν (Fedayin, 1971)
Δεν Πληρώνω! Δεν Πληρώνω! (Non si paga, non si paga!, 1974)
Η Μαριχουάνα της Μαμάς Είναι πιο Γλυκιά (La marijuana della mamma è la piu bella, 1976)
Όλο Σπίτι, Κρεβάτι κι Εκκλησία (Tutti casa letto e chiesa, 1977)
Η Ιστορία μιας Τίγρης κι Άλλες Ιστορίες (Storia della tigre et altre storie, 1978)
Η Όπερα του Ζητιάνου, (L'opera dello sghignazzo, 1981)
Μια Μάνα (Una madre, 1982)
Το Ανοιχτό Ζευγάρι (Coppio aperta, 1983)
Ελισάβετ: Γυναίκα Κατά Λάθος (Quasi per caso una donna: Elisabetta, 1984)
Το Ημερολόγιο της Εύας (Diario di Eva, 1984)
Ένας Ήταν Γυμνός κι ο Άλλος Φόραγε Φράκο (L´uomo nudo e l´uomo in frak, 1985)
Ο Πάπας και η Μάγισσα (Il papa e la strega, 1989)
Ο Ανώμαλος Δικέφαλος (L'anomalo Bicefalo, 2003)

Μήνυμα προς αγανακτισμένους


"
Σ' έναν καπιταλιστή δεν πρέπει ποτέ να λες: «αχ, σας παρακαλώ, θα μπορούσατε λιγάκι να μου κάνετε λίγο χώρο ν' αναπνεύσω κι εγώ; Θα μπορούσατε να είστε λίγο πιο καλός, με λίγη περισσότερη κατανόηση; Ας συμφωνήσουμε...'
Σ’ έναν καπιταλιστή δεν πρέπει ποτέ να λες: «αχ, σας παρακαλώ, θα μπορούσατε λιγάκι να μου κάνετε λίγο χώρο ν’ αναπνεύσω κι εγώ; Θα μπορούσατε να είστε λίγο πιο καλός, με λίγη περισσότερη κατανόηση; Ας συμφωνήσουμε…»
Όχι. Ο μόνος τρόπος για να μιλήσεις μαζί τους είναι να τους στριμώξεις στον καμπινέ, να τους χώσεις το κεφάλι μέσα στη λεκάνη και να τραβήξεις το καζανάκι.
Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να φτιάξουμε έναν καλύτερο κόσμο, ίσως με λιγότερο φανταχτερές βιτρίνες, ίσως με λιγότερες λεωφόρους, αλλά με λιγότερες λιμουζίνες, με λιγότερους απατεώνες.
Τους πραγματικούς απατεώνες, αυτούς τους μισάνθρωπους με τις χοντρές κοιλιές. Κι έτσι θα είχαμε δικαιοσύνη.
Έτσι, εμείς που βγάζουμε πάντα το φίδι απ’ την τρύπα για τους άλλους, θα μπορούμε επιτέλους να σκεφτούμε και τον εαυτό μας. Να κτίζουμε σπίτια που να ανήκουν σε μας…
Να ζούμε μια ζωή που θά ‘ναι ολότελα δική μας.
Να ζούμε σαν ολοκληρωμένοι άνθρωποι τέλος πάντων.
Να ζούμε σ’ έναν κόσμο όπου η επιθυμία σου να γελάσεις, ξεσπάει από μέσα σου σα γιορτή, η επιθυμία να παίξεις και να γιορτάσεις…
κι επιτέλους να κάνεις μια δουλειά που να σ’ ευχαριστεί… σαν κανονικοί άνθρωποι κι όχι σαν ζώα που ζουν και υπάρχουν χωρίς χαρά και φαντασία.
Ένας κόσμος όπου μπορεί κανείς να δει ξανά ότι υπάρχει ακόμη ένας ουρανός… τα λουλούδια που ανθίζουν… ότι ακόμα υπάρχει άνοιξη… και τα κορίτσια που γελούν και τραγουδούν.
Και όταν μια μέρα πεθάνεις, δε θα πεθάνεις σαν γέρος, πεταμένος σαν στημένη λεμονόκουπα, αλλά σαν άνθρωπος που έζησε ελεύθερος κι ευχαριστημένος μαζί με τους άλλους ανθρώπους…” 

http://www.enallaktikos.gr/


Μια μαρτυρία της Φράνκα Ράμε 



«Τις πιο πολλές φορές κινδυνεύαμε να μην ανεβάσουμε τα έργα. Το «Είχε δυο πιστόλια» έργο που πραγματευότανε τη συμβίωση του φασισμού και της μπουρζουαζίας, του οργανωμένου εγκλήματος και της εξουσίας, μπλοκαρίστηκε από μια σκληρή λογοκρισία που στην κυριολεξία κατακρεούργησε το κείμενο. Αποφασίσαμε να το παρουσιάσουμε χωρίς να πάρουμε υπόψη μας τα κοψίματα. Ήταν μια οξύτατη σύγκρουση με την διεύθυνση της αστυνομίας του Μιλάνου που μάς απείλησε με άμεση σύλληψη. Στο τέλος, το υπουργείο, επειδή φοβήθηκε το επικείμενο σκάνδαλο, αναίρεσε τα κοψίματα. Το αντίγραφο του κειμένου «Αρχάγγελος» κατασχέθηκε επειδή είχαμε προσθέσει στο έργο πολλές έξυπνες εκφράσεις (όχι εγκριμένες). Για το κείμενο αυτό μαζέψαμε μηνύσεις σε όλες τις πόλεις που δουλέψαμε. Σύνολο 280 όσες ήταν κι οι παραστάσεις».
http://www.enallaktikos.gr/


Ο Ντάριο Φο και η Φράνκα Ράμε στην παράσταση «Dario Fo – Η Μάσκα και το Θέατρο» που παρουσιάστηκε στο Ηρώδειο το 2005



Το Νόμπελ Λογοτεχνίας

Ο Ντάριο Φο είχε βραβευτεί με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1997, για το πολύχρονο έργο του. Το Νόμπελ σε έναν παλιάτσο; Σ' έναν παλιάτσο και μάλιστα αριστερό;...
Ενώ ο υπόλοιπος κόσμος χειροκροτούσε την τολμηρή επιλογή της Σουηδικής Ακαδημίας, στην Ιταλία περίσσευαν τα υβριστικά άρθρα και τα αναθέματα. Μία δεκαετία αργότερα, έχοντας απέναντί του την Τζουζεπίνα Μανίν, πολιτιστική συντάκτρια της «Corriere della Sera», για μια σειρά συνομιλιών που απλώνονται τώρα στο «Ο κόσμος μου» (μετ. Αντ. Χρυσοστομίδης, εκδ. «Καστανιώτη»), ο Ντάριο Φο ανακαλούσε εκείνες τις μέρες και, με το πληθωρικό του ύφος, θα σχολίαζε:
«Στο κατώφλι της δεύτερης χιλιετηρίδας, όλοι συζητούσαν ακόμα το πιο απαρχαιωμένο από τα προβλήματα της λογοτεχνίας μας: αν επρόκειτο για "υψηλή" ή για "χαμηλή" κουλτούρα. Μουχλιασμένες θεωρητικούρες, άξιες μονάχα για επαρχιακούς διανοουμενίσκους -οι οποίοι, εμπαθείς όπως είναι, καθόντουσαν και κρυφοπαρατηρούσαν ο ένας τον άλλον, παίρνοντας το μέρος της μιας ή της άλλης παρέας. Κι όταν από τις πάχνες του Βορρά έρχεται ως κεραυνός εν αιθρία μια απόφαση που τους ξενίζει, νιώθουν το έδαφος να φεύγει κάτω από τα πόδια τους...». http://www.enallaktikos.gr/





" ΔΕΝ ΠΛΗΡΩΝΩ - ΔΕΝ ΠΛΗΡΩΝΩ "

Το έργο «Δεν πληρώνω! Δεν πληρώνω! (Non ti pago! Non ti pago!) είναι ένα από τα πιο σημαντικά έργα της καριέρας του. Είναι μια εξαιρετική κωμωδία, μια ανατρεπτική σάτιρα που προκαλεί μεν άφθονο γέλιο αλλά και που διεγείρει τον θεατή να απαντήσει σε κάποια σοβαρά ερωτήματα κοινωνικού περιεχομένου.
Πρόκειται για ένα έργο εντυπωσιακό και αιχμηρό που διακρίνεται για τους ευφυέστατους διαλόγους, την ευρηματικότητα και την επικαιρότητα του, με λαμπρή θητεία στην αθηναϊκή θεατρική σκηνή.
Η κωμωδία του Ντάριο Φο «Δεν πληρώνω! Δεν πληρώνω! μας μιλά για την επανάσταση των απλών ανθρώπων, των εργατών, όταν η ακρίβεια έχει φτάσει στο απροχώρητο, όταν μαζικές απολύσεις ή μειώσεις ωραρίου και αμοιβών έχουν γίνει καθημερινές και η ζωή έχει γίνει δυσκολότερη από ποτέ. Ο ένας μετά τον άλλο, οι ήρες του έργου υψώνουνε το ανάστημα και τη φωνή διαμαρτυρίας τους.
Ο ίδιος ο συγγραφέας λέει για το έργο του :
«…Μ΄αυτό το έργο, θέλουμε να διηγηθούμε την ιστορία δύο οικογενειών, εργατικών ανθρώπων, που αγωνίζονται με μοναδικό τους όπλο την ανυπακοή σαν πολίτες, κόντρα στην παράλογη, σημερινή κοινωνία…
…Πιστεύοντας πώς με το γέλιο, τη σκληρή σάτιρα, πετυχαίνουμε τη μεγαλύτερη έκφραση αμφιβολίας και αμφισβήτησης, γράψαμε μια φάρσα. Αυτό το είδος φάρσας, είναι μια θεατρική φόρμα που επινόησε ο ίδιος ο λαός, για να χτυπήσει ανελέητα, με γλώσσα τσουχτερή, αιώνες τώρα, τα στραβά μάτια της εξουσίας ή τα σάπια προϊόντα της κοινωνίας …
…Σε τούτη μας τη φάρσα αφήσαμε το παιχνίδι της φαντασίας να φτάσει στο έπακρο. Όταν το γράφαμε στα 1975, οι προβλέψεις μας φαινόντουσαν αερολογίες… Σήμερα η πραγματικότητα όχι μόνο τις επαλήθευσε αλλά και τις ξεπέρασε σ’ένα μεγάλο βαθμό…

Υπόθεση 
Σε μια γειτονιά του Μιλάνου, η Ρόζα επιστρέφει στο σπίτι της με τα ψώνια από το σούπερ μάρκετ. Διηγείται στην φίλη της Μαρία τα περιστατικά που συνέβησαν στο κατάστημα με τον διευθυντή εξαιτίας της αύξησης των τιμών. Οι πελάτες κατάφεραν να πληρώσουν με τις παλιές τιμές φωνάζοντας «ΔΕΝ ΠΛΗΡΩΝΩ, ΔΕΝ ΠΛΗΡΩΝΩ». Η Ρόζα προσπαθεί να εξαφανίσει τις πολλές σακούλες με τα ψώνια σκεπτόμενη την αντίδραση του συζύγου της. Έτσι, τα βάζει κάτω από το κρεβάτι της και κάτω από το φόρεμα της Μαρίας. Ο Τζοβάνι γυρνάει από το εργοστάσιο που δουλεύει και διηγείται στην Ροζα τα όσα είδε να συμβαίνουν στο σούπερ μάρκετ. Δεν φαντάζεται ότι θα μπορούσε να ήταν η γυναίκα του μέσα σε αυτό, λέγοντας ότι αν το έκανε θα την χώριζε. Λίγο αργότερα, στο σπίτι τους έρχεται για έρευνα ο αστυνόμος . Ο αστυνόμος πείθεται από το φτωχικό διαμέρισμα και φαγητό τους και δεν τους ερευνά. Επιπρόσθετα, κάθεται στο σπίτι και συζητά με τον Τζοβάνι για τα μέτρα λιτότητας των κυβερνήσεων. Λίγο πριν φύγει ο Τζοβάνι επιμένει να κάνει έρευνα ο αστυνόμος αλλά εκείνος αρνείται. Μετά, η Ρόζα φέρνει την Μαρία στο σπίτι της για την ψεύτικη εγκυμοσύνη της. Αλλά, επιστρέφει πάλι ο Αστυνόμος που επιμένει να πάρει την έγκυο να γεννήσει, όπως και κάνει. Ενώ οι γυναίκες έχουν φύγει για το νοσοκομείο, στο σπίτι του Τζοβάνι φτάνει ο Λουϊτζι που ψάχνει την σύζυγό του Μαρία. Ο Τζοβάνι ενημερώνει τον Λουϊτζι για την εγκυμοσύνη της Μαρίας αλλά καταφέρνει να μπερδέψει ακόμη περισσότερο τα γεγονότα. Οι δυο τους φεύγουν για το νοσοκομείο την ίδια στιγμή που οι γυναίκες τους επιστρέφουν στο σπίτι. Η Ρόζα αποφασίζει να μείνει και εκείνη έγκυος με πακέτα από το σούπερ μάρκετ και το ίδιο κάνουν και οι γειτόνισσές τους! Παράλληλα, ο Τζοβάνι με τον λουϊτζι βρίσκουν στο δρόμο σακιά με ζάχαρη τα οποία αποφασίζουν να κλέψουν αναλογιζόμενοι τις συνέπειες της ανεργίας που είναι προ των πυλών. Λίγο μετά, ο αστυνόμος εισβάλλει ξανά στο σπίτι της Ρόζας έχοντας καταλάβει το κόλπο με την ψεύτικη εγκυμοσύνη τους. Εκείνες προφασίζονται το έθιμο της γιορτής της Αγίας Ευλαλίας. Ο Αστυνόμος δεν πείθεται και επιμένει να γδυθούν. Για καλή τους τύχη κόβεται το ηλεκτρικό ρεύμα που είναι απλήρωτο και ο Αστυνόμος λιποθυμάει. Προσπαθούν να τον επαναφέρουν δίνοντας του οξυγόνο από φιάλη οξυγονοκόλλησης! Εν τω μεταξύ, ο Τζοβάνι με τον Λουϊτζι βρίσκουν ένα φέρετρο για να μεταφέρουν τα σακιά με τη ζάχαρη που έκλεψαν! Τελικά, ο αστυνόμος συνέρχεται αλλά νομίζει ότι οφείλεται σε θαύμα της Αγίας Ευλαλίας!  http://www.ishow.gr/



Στις 12 Δεκέμβρη του 1969, βόμβα τοποθετείται στην Αγροτική Τράπεζα [Banca Nazionale dell'Agricoltura] της piazza Fontana, στο κέντρο του Μιλάνο. 17 νεκροί και 88 τραυματίες είναι ο απολογισμός της έκρηξης. Όπως αποδεικνύεται, χρόνια μετά, παρακρατικοί ακροδεξιοί και μυστικές υπηρεσίες, είναι οι υπεύθυνοι για την αιματηρή επίθεση, όπως και για άλλες επιθέσεις σε όλη την Ιταλία˙ ανάμεσά τους ο σταθμός των τραίνων της Bologna, η Brescia και ο κατάλογος μακρύς..
Από την πρώτη στιγμή της επίθεσης στην Piazza Fontana, οι ιταλικές αρχές αναζητούν αγωνιστές του ιταλικού κινήματος. O αναρχικός Giuseppe Pinelli συλλαμβάνεται και ανακρίνεται επί μέρες από τις ιταλικές αρχές ως ύποπτος της επίθεσης στην Piazza Fontana. Ξημερώματα 15ης προς 16ης Δεκέμβρη, κατά τη διάρκεια της ανάκρισης και παρουσία των αστυνομικών που τον ανακρίνουν, «πέφτει» από το παράθυρο της Aσφάλειας. Οι πρώτες «επίσημες εκδοχές» μιλούν για «αυτοκτονία». Η επίσημη εκδοχή -ακόμη και σήμερα- μιλάει για «ατύχημα». Ο Ντάριο Φο έγραψε το «Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού» με αφορμή την ιστορία του. Οι Yu Kung γράφουν το “Luna Rossa” (που αργότερα διασκευάζουν σε μια πιο γνωστή εκτέλεση οι Banda Bassotti) με αφορμή τα γεγονότα στην piazza Fontana. Και η “Ballata del anarchico Pinelli” ήχησε στα μεγάφωνα της πορείας και συγκέντρωσης μνήμης στο κέντρο του Μιλάνο, λίγες μέρες πριν.
Για την ιστορία να προσθέσουμε ότι όσον αφορά τον στίχο της μπαλάντας "Calabresi μαζί με τον Guida τον φασίστα..", ο Calabresi πυροβολήθηκε και έχασε τη ζωή του από ένοπλο τμήμα της αριστερής οργάνωσης Lotta Continua, τρία χρόνια μετά τα γεγονότα στην Piazza Fontana, στις 17 Μαΐου του 1972.https://www.youtube.com/

Ο Τυχαίος Θάνατος ενός Αναρχικού

Θεατρική κωμωδία του Ντάριο Φο εμπνευσμένη από την "υπόθεση Πινέλι". Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Μιλάνο, τον Σεπτέμβρη του 1970, στο θέατρο της Κομούνας.
Yποδεικνύει την ενοχή τού επικεφαλής της ανάκρισης του Πινέλι αστυνομικού Λουίτζι Καλαμπρέζι, για τη δολοφονία του οποίου καταδικάστηκε αργότερα ο Σόφρι. Το έργο παρακολούθησαν στην Ιταλία πάνω από ένα εκατομμύριο θεατές και βοήθησε να ξεσκεπαστεί η κρατική σκευωρία.

«Η κωμωδία του τυχαίου θανάτου ενός αναρχικού» είναι μια ανελέητη σάτιρα της εξουσίας με το γνωστό τρελό χιούμορ του Φο, που δεν αφήνει τίποτα όρθιο. Ένας τρελός για δέσιμο, ειδικός στις μεταμφιέσεις διεισδύει στα γραφεία της Κεντρικής Ασφάλειας, μεταμφιεσμένος σε ανώτατο ανακριτή του υπουργείου Δικαιοσύνης, για να διαλευκάνει την υπόθεση της «αυτοκτονίας» ενός αναρχικού που έπεσε από τον 6ο όροφο της Ασφάλειας κατά τη διάρκεια της ανάκρισης. Από εκεί αρχίζουν όλα… Οι άνθρωποι της Ασφάλειας τρομοκρατημένοι γίνονται έρμαια στην εξυπνάδα και στη φαντασία του τρελού και πέφτουν σε όλες τις παγίδες που τους στήνει. Από άγριοι και βλοσυροί, μεταμορφώνονται σιγά σιγά σε κάτι αξιοθρήνητα ανθρωπάκια που δέρνονται και αλληλοκατηγορούνται μεταξύ τους, ενώ είναι έτοιμοι να πηδήξουν κι αυτοί απ’ το παράθυρο και… η κατηφόρα δεν έχει τέλος. Μέσα σε δύο ώρες η Κεντρική Ασφάλεια γίνεται μπάχαλο…
Η εξουσία καλείται να παίξει το ψεύτικο χαρτί της τρομοκρατίας, να μεταδώσει στην πλειονότητα του πληθυσμού την παθητική τρομοκρατία, ώστε να μπορέσει να καλέσει σε συσπείρωση την αστική τάξη… Kαι όλα αυτά μέσα από την κωμική ματιά του Ντάριο Φο.
«Η κωμωδία του τυχαίου θανάτου ενός αναρχικού» γράφτηκε το 1970 για να ασκήσει κριτική στην κατάχρηση εξουσίας του συστήματος δικαιοσύνης της Ιταλίας και της κυβερνητικής διαφθοράς και ο θεατής παρά τα σαράντα και πλέον χρόνια που έχουν περάσει διαπιστώνει τις ομοιότητες με την Ελλάδα του σήμερα




Rame-Fo canzonissima rai 1962














Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου